مرکز تحقیقات سرطان

باسمه تعالي

 

تقريري بر بيانات مقام معظم رهبري

" کاربرد راهبردهاي علمي، در ايجاد پيشرفت و توسعه ؛ هديه اي براي دولت محترم جديد"

 

                                                                                            پرفسور محمد اسماعيل اکبري

 

آخرين سه شنبه ماه مبارک رمضان سال 92، مقام معظم رهبري کما في السابق ميزبان عده اي از اساتيد و پژوهشگران دانشگاهها بودند تا ضمن اقدامي نمادين و درس آموز براي همگان ، جهت احترام به مقام علم و عالم، سخنان اساتيد را در رابطه با علم و دانشگاه و کشور بشنوند و تحليل نمايند.

ايشان علم را زمينه ساز اقتدار اقتصادي و سياسي و عزت بيشتر ايرانيان در جامعه بين المللي دانستند؛ و در زمينه هاي زير بياناتي ابراز کردند که انشا ا... تقريري بر آنها  موجب شناخت بهتر موضوع شود. اميدوارم اين هديه مقبول دولت اميد زا و محترم "تدبير و اميد" واقع شود.

 

جايگاه علم در توسعه :

 

در توسعه ملي مولفه هاي گوناگوني تعريف مي شود که اغلب آنها معلول است ، و علت همه آنها علم است.

عده اي انسان سالم را ، عده اي اقتصاد پويا را و گروهي رشد فيزيکي جوامع و يا توليد نيروي انساني را عامل توسعه ملي مي دانند.اما حقيقت اين است که همه اين مولفه ها معلول يک ديدگاه علمي (علم به معناي knowledge و نه تنها science) و وجود داشتن يک علم موثر است ؛ تا بتواند توسعه پايدار را شکل دهد.

در ايران ضمن طراحي چشم انداز و قوانين توسعه، توجه کافي به موضوع رشد علمي شده است ؛ اما بيانات رهبري، و حساسيت هاي حاکميتي ايشان به مقوله علم ، بيشتر در اين زمينه بروز داشته است ؛که بنظر ميرسد رفتار هاي حکومتي اعم از قانون گذاري و يا تدوين مقررات دولتي، هنوز نتوانسته به حد کفايت ، در تبيين اين اصول کار کنند.

 

کميت علم :

 

کميت علم و تربيت عالم، کلام اول است که گاهي مورد مناقشه قرار ميگيرد.عده اي تنها علم را براي پاسخگويي به نيازهاي خدماتي مي شناسند ، بهمين جهت وقتي به عنوان مثال به ازاي هر 1000 نفر يک پزشک تربيت ميشود ، کفايت مطلب مي دانند و نياز به تربيت نيروي انساني بيشتر را لازم نمي بينند. اين در حالي است که توسعه کمي علمي تنها براي پاسخگويي به نياز هاي خدماتي نيست ، بلکه براي تحقق توسعه و پيشرفت ، براي ايجاد نوآوري در علم و براي تکميل نيازهاي بين بخشي هم بايد نيرو تربيت کرد. لهذا شاخص هاي جديدي براي تعبير علم در يک کشور تعريف مي کنند که يکي از آنها "ميانگين سواد در جامعه بالاي 15 سال تمام" است. اين ميانگين در ابتداي پيروزي انقلاب ، حدود 3 سال بود ولي سرعت آموزش در کشور به حدي بالا رفت که در حال حاضر اين رقم به حدود 4/7(هفت و چهار دهم) سال رسيده است.(در بعضي منابع 8 سال ذکر گرديده است)

الحمدلله و به برکت نظام جمهوري اسلامي ايران، افزايش ميانگين سواد در طول 30 سال گذشته ، اعجاب آور بوده است، و تقريبا با هيچ کشوري قابل مقايسه نيست ؛ و به فرموده رهبري اين رقم رشد ، حدود 13 برابر متوسط دنياست. اين توفيقي بس بزرگ است ، لکن قياس با وضعيت جهاني نيز حائز اهميت است و حقايق جديدي را به ما نشان مي دهد.

در کشورهاي اروپايي اين رقم ،بين 12-11 سال است و در بعضي کشورهاي آمريکاي شمالي  حدود 7/14(چهارده و هفت دهم) سال است. کشور هاي توسعه يافته شعار جديد "ليسانس براي همه" (B.S For All) را براي سواد عمومي انتخاب کرده اند؛ که تقريبا در حال نيل به اين هدف هستند.

با اين اوصاف ، هنوز قدمهاي بزرگي بايد برداريم. با محاسبه اي ساده متوجه ميشويم ، اگر کشور هاي توسعه يافته ، آموزش را تعطيل کنند و در عين حال ما با همين سرعت اعجاب انگيز کنوني ، به آموزش ادامه دهيم، حدود 20 سال زمان ميخواهيم تا به سطح سواد اجتماعي آنها برسيم ؛ اين خود پاسخي است که براي آنها که توسعه کمي علمي را خيلي لازم نميدانند. توجه کنيم که هرگز نبايد به محدود کردن توسعه علمي فکر کرد، و بايد اين مهم را جزء اصول ضروري بجساب بياوريم.

با برنامه ريزي هاي کلاسيک امروز براي توسعه کمي علم نمي توان به اين هدف بزرگ رسيد. راه رفتن ما را به آن هدف هاي دور اما دستيافتني نميرساند ؛ لازم است پرواز کنيم. پروازي متفاوت ؛ مطابق همان پروازهايي که بسيجي وار و جهادي گونه در گذشته داشتيم.

از همه منابع براي توليد علم بايد استفاده کنيم. لازم به ذکر است که اگر نتيجه علم را توليد ثروت بدانيم و فرآيند فناوري را در اين ميانه بپذيريم ، بطور طبيعي ، حداقل سطوح مورد نياز براي توليد ثروت در دنياي امروز ، دکتري و پي اچ دي و اجتهاد است؛ لذا هدف متعالي را بايد در آموزش عالي پيشرفته(Post Graduate) و Pub-med است ، نمي توانيم بگوييم از زبان ملي دفاع کرده ايم. مجلات علمي که به زبان فارسي در داخل منتشر ميشوند ، تنها محل چاپ مقالاتي هستند که امکان ارائه به مجلات بيگانه را ندارند، و اين دليلي است براي اينکه زبان فارسي ، نتواند زبان علمي شود.اين هم راهکارهاي دلسوزانه اي را ميطلبد ؛ معاونت علمي رئيس جمهور محترم و ساير داوري هاي ستادي بايد ارزشي بالاتر از شاخص هاي بين المللي امروز ، براي مقالات واقعا عالمانه به زبان فارسي ، ايجاد کنند و مورد توجه قرار دهند. باشد که انشا ا... ديدن خلاصه مقالات فارسي به زبان انگليسي ، محققين جهان را وادار به دريافت و ترجمه مقالات فارسي زبان کند ، که محقق واقعي ، بدنبال حقيقت است. اگر چه تقرير بيانات مقام معظم رهبري کار سخت و پيچيده اي است، اما اميدوارم اين مختصر ، فتح بابي باشد براي برنامه ريزي هاي اصولي تر، فراگير تر و مطمئن تر از قبل در نيل به پيشرفت علمي(انشا ا...).

 

* استاد تمام دانشگاه علوم پزشکي شهيد بهشتي

* فوق تخصص جراحي غدد و سرطان از دانشگاه جانز هاپکينز آمريکا

* رئيس انجمن آموزش پزشکي ج.ا.ا

* رئيس مرکز تحقيقات سرطان.

* رئيس اسبق دانشگاه علوم پزشکي اصفهان

* مشاور سازمان جهاني بهداشت  

* معاون  و مشاور وزراي سابق بهداشت